Przepis o zaprzeczeniu ojcostwa niezgodny z Konstytucją – wyrok TK z 25 marca 2025 r.
25 marca 2025 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł (sygn. akt SK 80/22), że art. 63 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest niezgodny z Konstytucją RP. Powodem jest ograniczenie czasowe możliwości wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Domniemanie pochodzenia dziecka – podstawowe zasady
Ustalenie pochodzenia dziecka reguluje polski ustawodawca w dziale Ia (rozdział I) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obejmując zarówno ustalenie macierzyństwa, jak i ojcostwa.
Kluczowe znaczenie dla ojcostwa ma art. 62 § 1 KRiO, według którego:
Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, ojcem dziecka domniemuje się męża matki.
Wyjątki od tego domniemania to sytuacje, gdy:
dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia przez sąd separacji,
matka dziecka zawarła w tym czasie nowe małżenstwo (ojcem uznaje się nowego męża),
dziecko urodziło się w wyniku procedury medycznej wspomaganej prokreacji, na którą zgodę wyraził pierwszy mąż matki.
Każde z powyższych domniemań może zostać podważone wyłącznie poprzez powództwo o zaprzeczenie ojcostwa. Dopóki sąd nie wyda orzeczenia w tym zakresie, mężczyzna wskazany domniemaniem jest prawnie uznawany za ojca dziecka.
Ojcostwo dziecka pozamałżeńskiego – jak wygląda sytuacja?
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku dzieci pozamałżeńskich. Zgodnie z art. 85 KRiO, ojcem dziecka pozamałżeńskiego uznaje się mężczyznę, który:
obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem dziecka,
był dawcą komórki rozrodczej w przypadku procedury medycznie wspomaganej prokreacji.
Kto może wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa?
Legitymację do wystąpienia z pozwem mają następujące osoby:
mąż matki,
przedstawiciel ustawowy ubezwłasnowolnionego męża matki,
matka dziecka,
dziecko,
prokurator.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego – ograniczenie czasowe niezgodne z Konstytucją RP
Dotychczas obowiązujące przepisy ograniczały czas wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Według art. 63 KRiO mąż matki mógł złożyć taki pozew w ciągu roku od dnia uzyskania informacji, że dziecko od niego nie pochodzi, jednak nie później niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
Trybunał Konstytucyjny uznał powyższe ograniczenie za niezgodne z:
art. 30 (godność człowieka),
art. 47 (prawo do ochrony życia prywatnego i rodzinnego),
art. 31 ust. 3 (zasada proporcjonalności) Konstytucji RP.
W ocenie Trybunału rozwiązanie to stanowiło nieuzasadnione ograniczenie konstytucyjnego prawa mężczyzny do ustalenia prawdy biologicznej o pochodzeniu dziecka. Uznał też, że roczny termin liczony od momentu dowiedzenia się o fakcie wystarcza do ochrony interesów publicznych.
Podobne orzeczenia TK dotyczące zaprzeczenia ojcostwa
Nie jest to pierwszy przypadek ingerencji Trybunału Konstytucyjnego w przepisy dotyczące zaprzeczenia ojcostwa. Przypomnijmy wyrok z dnia 16 maja 2018 r. (sygn. akt SK 18/17), w którym Trybunał stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisu art. 70 § 1 KRiO dotyczącego terminu wytoczenia powództwa przez pełnoletnie dziecko.
Dlaczego sprawy o zaprzeczenie ojcostwa są trudne?
Postępowania o zaprzeczenie ojcostwa są obciążone dużym ładunkiem emocjonalnym. Aby skutecznie przeprowadzić takie postępowanie, niezbędne jest gruntowne przygotowanie i konsultacja z doświadczonym prawnikiem.
W przypadku poszukiwania wsparcia prawnego przy postępowaniu o zaprzeczenie ojcostwa, zachęcamy do kontaktu z Kancelarią SDW LEGAL.
